Niets was te gek...elk idee werd uitgeprobeerd....dat was de instelling bij uitvinders begin 1900. 

Voor een toch wel heel merkwaardige machine zorgden de Société L. Gaumont & Cie en Mr.Georges Laudet. Léon Gaumont was omstreeks de eeuwwisseling een belangrijke pionier in de film- en cinémawereld te Parijs. Hij vervaardigde films, camera's, cinéma apparatuur en verzorgde cinémavoorstellingen in grote zalen. Met zijn Chronophone (1902) slaagde hij erin de film en het door de fonograaf voortgebrachte geluid te synchroniseren. Streven naar een groter geluidsvolume is in de cinémawereld ook geen abnormale stap, zeker niet omdat er zalen bestonden die plaats boden aan meer dan 3000 personen....maar hij zocht het wel heel ver. Het basisidee was hetzelfde als dat van Parsons: een vibrerende luchtklep moest de geluidsgolven opwekken. Maar hij gebruikte geen gewone perslucht maar samengeperste brandbare gassen. Nadat de gasstroom door de oscillaties in de grammofoonplaat en een bijhorende klep in drukgolven was omgezet, werden deze vervolgens nog eens verbrand ! Die ontbranding moest nog een extra boost geven aan het volume. De branders vereenvoudigden de constructie natuurlijk niet. Ze moesten voorzien worden van koelers tegen oververhitting. Door de afkoeling in de uitlaat en de hoorn condenseerde het water in de verbrandingsgasstroom. Ook dit water moest dan weer opgevangen worden zodat het geen schade kon aanrichten. Gaumont en Laudet legden deze uitvinding vast in meerdere patenten in 1905 en 1906. Hier enkele schetsen horende bij No353259 van 12 april 1905 en een toevoeging van 30 oktober 1905

Links op fig1 is de "weergever" afgebeeld. Het gas stroomt bovenaan binnen via (f) en wordt naar links door het rooster (d)(fig15) en naar rechts door het rooster (e) geblazen. De oscillerende staaf in het verlengde van de grammofoonnaald bepaalt de hoeveelheid gas die naar links of rechts kan ontsnappen. Langs de tube (t) komt het gas dan in verbrandingskamer (v). Wel nieuw was het idee om de twee kanten van de oscillatiegolf te gebruiken en met een "dubbele klep" om te zetten naar twee geluidsgolven. Vandaar de uitvoering met twee hoorns. Verder experimenteerden ze met variaties in deze dubbele klep die aan weerszijde zelf een dubbele gasstroom met twee branders verdeelde. Het apparaat dat werkte met deze "thermische geluidsversterking" noemden ze "Elgephone". In de literatuur spreekt men ook soms over "Chronophone" omdat er logischerwijs een voorziening was aangebracht om de synchronisatie met de geprojecteerde films mogelijk te maken.

Of er van het hierboven afgebeelde toestel nog een exemplaar de tand des tijd heeft doorstaan weet in niet maar in het "Conservatoire des Arts et Métiers" te Parijs staat nog steeds onderstaande mastodont. Door middel van de twee draaitafels was het mogelijk om langere films ononderbroken van geluid te voorzien.

Toch enige bedenkingen. Het is zeer de vraag of deze supplementaire "thermische verbranding" wel extra volume gaf aan de persluchtklep of zelf geen storend brandergeluid opwekte. Ook het idee om de twee kanten van de bij het aflezen van de grammofoonplaat ontstane oscillatie te gebruiken was wel al uitgeprobeerd op weergevers met mica membraan bij gewone grammofonen. Daar bleek het resultaat wel luider te zijn maar het gaf toch niet het verhoopte dubbele volume omdat deze identieke geluidsgolven als het ware samenvloeien. Door bij een enkelvoudige klep de lucht- of gasdruk wat op te voeren kon men gemakkelijk hetzelfde effect krijgen als met een dubbele klep.

Tot slot nog voor de aardigheid een markant toestel dat ook de "voordelen" van verbrandende gassen pretendeert: de "Flamephone", vaardigd door de "Scientific & Projections Ltd uit London omstreeks 1922. Het opzet hier was een akoestische verbetering te verwezenlijken en niet zozeer een groot volume te genereren zoals met de Auxetophone. De weergever zou ook gaspulsaties opwekken naar twee staafvormige verbranders. Een hoorn was ook niet meer nodig want het achterin geplaatste scherm weerkaatste het glashelder geluid. Zoals te zien had de weergever aan de rechterkant ook een uitgang naar een geluidsarm. Deze steeds breder wordende arm is eigenlijk een gecamoufleerd hoorntje dat uitmondt tussen de gasbranders en het scherm. Dit was slechts een noodoplossing voor het geval er geen gasvoorziening was zoals bijvoorbeeld tijdens een picknick.....of ging het hier simpelweg niet om een dubieuze advertentie?...zorgde de gasbranders niet enkel voor feeërieke flakkerende toortsjes? 

THE END

Keer terug naar de vorige pagina...

of lees de Auxetophone geschiedenis van in het begin.